Terug
Milieu grijze zandbij - Andrena vaga in de zandafgraving Kwintelooijen --- -http://www.geosites.nl/publicaties/69
De grijze zandbij graaft een nest in leemarm tot leemrijk zand; zowel op vlakke bodems als op steilkantjes; de bodem is meestal kaal of ijl begroeid. Op droge voedselarme plekken kunnen grote aantallen nesten voorkomen: honderden, soms duizenden nesten.
Voor de zandafgraving Kwintelooijen en omgeving is dat in beeld gebracht.
De zandafgraving ligt in de gemeente Rhenen, maar dicht bij de grens van Veenendaal. De afgraving is vermoedelijk in de jaren zestig van de vorige eeuw ontstaan. In die tijd werd deze in ieder geval zeer grootschalig en intensief geëxploiteerd. Grote vrachtwagens reden continue af en aan. Begin jaren tachtig is de exploitatie van de zandafgraving Kwintelooijen gestopt. Er was toen een gat ontstaan van ruim 70 ha. In de jaren zeventig waren wilgen en allerlei bijensoorten al volop aanwezig. Vooral de bijen die op wilgen vlogen hadden in combinatie met open grond een optimaal milieu.
Door het staken van de afgraving, het omvormen tot recreatiegebied, het aanbrengen van beplantingen en de vrij strenge toegangsregels groeide de zandafgraving zo snel dicht, dat gevreesd moest worden voor het voortbestaan van grote kolonies wilde bijen en wespen. Op veel plekken was dat al het geval. Zelfs omvangrijke oeverzwaluwwanden die ook grote kolonies wilde bijen bevatten werden geëgaliseerd.
Door allerlei vormen van recreatie bleef op veel plekken de bodem toch continu open. Dit kwam direct door het gebruik (wandelen, sporten, spelen etc.), maar vooral ook door de erosie die daarvan het gevolg was. Je zou kunnen stellen dat recreanten de bijen hebben gered.
Vooral het geologisch monument zit vol met wilde bijen. Daarnaast nestelen ook veel bijen langs de paden en erosiegeulen die al in de jaren tachtig zijn ontstaan.
Hoe verder -- De pioniervegetatie van wilgen is inmiddels tot een wilgenbos uitgegroeid. Door successie zullen de wilgen de komende decennia sterk verminderen. Nieuwe wilgen krijgen door begrazing en het verder sluiten van de bodem mogelijk geen kans. Dit aspect zou nader moeten worden onderzocht. Ook het intensieve recreatieve gebruik van het geologisch monument moet kritisch worden gevolgd. Volledige afsluiting betekent een decimering van de wilde bijen, maar onduidelijk is wat het effect van recreatie is op een langere termijn van bijvoorbeeld 30 tot 50 jaar.
In de buurt van zandafgravingen komen kolonies en nestaggregaties ook voor in matig open grasland op schrale bodems, langs zandpaden door open terrein en op andere open zandige plekken onder meer rustplaatsen en schuurplaatsen van runderen die voor extensieve begrazing zijn geïntroduceerd. Het laatste is het geval op plantage Willem III waar Galloways voor het beheer zijn ingevoerd.
Zandafgraving Kwintelooijen
Het geologisch monument wordt (te) intensief gebruikt
Achter en om deze berg groeien veel wilgen
Plekken waar grijze zandbij nestelt (1); 2 zwartbronzen zandbij, 3 zwartrosse zandbij, 4 overige nesten
Langs de paden, steilkantjes en hellingen nestelen de bijen
Een steilkantje: enkele nesten zijn gemerkt (N)
Nesten van grijze zandbij op een grazige plek
Een fragment
Een nestingang
Een gravende grijze zandbij
Een nest tussen de vegetatie
Detail
Een bospad tussen oud en jong bos nesten beneden de strepen in het gras en op het pad --
Bospad: nesten in het gras
Bospad: nesten (tussen de strepen) in en langs het pad
Galloways begrazen de plantage Willem III
Een oude schuur- of vaste ligplek van een grazer (de nesten liggen rondom de plek) --
Een oude rustplaats van een grazer